بررسی رفتار مکانیکی ماسه‌بادی تحت تأثیر استفاده از خاک‌پوش‌های ملاس و لیکور سیاه

یکی از چالش­های اصلی مدیرت تخریب سرزمین در مناطق خشک و بیابانی ایران، تثبیت ماسه­های روان و کنترل گردوغبار است، به‌طوری‌که استفاده از انواع خاک‌پوش‌ها به‌خصوص خاک‌پوش‌های سازگار با محیط زیست، یکی از روش­هایی است که به‌منظور تثبیت ماسه­های روان به کار می­رود. هدف از این تحقیق، بررسی امکان استفاده از پسماندهایی مانند لیکور سیاه و ملاس به­عنوان خاک­پوش جهت تثبیت ماسه­های روان می­باشد. به‌منظور آماده­سازی بستر تیمارها در محیط آزمایشگاهی از ماسه­های بادی بیابان ریگ­بلند کاشان استفاده گردید. برای انجام آزمایش­ها از سینی­های فلزی با ابعاد 2×30×100 سانتی­متر و جهت پاشش تیمارهای ملاس، لیکور سیاه و شاهد به‌صورت یک‌لایه و دولایه از پیستوله 5/2 لیتری استفاده گردید و تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. به‌منظور ارزیابی کارایی این مواد مقاومت فروروی، مقاومت برشی در حالت اشباع و خشک و نفوذپذیری نسبت به آب اندازه­گیری شد و داده­ها با نرم‌افزار آماری مناسب مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش به‌صورت آزمایشگاهی نشان داده است که میزان مقاومت فروروی خاک‌پوش‌های ملاس و لیکور سیاه دولایه به ترتیب 8/9 و 8/7 کیلو نیوتن بر مترمربع است. این دو نوع خاک‌پوش اختلاف معنی­داری با یکدیگر و نیز با تیمار شاهد (آب) دارند. بیشترین مقاومت فروروی و برشی مربوط به تیمار ملاس است به­گونه­ای که مقاومت فروروی را 8/9 برابر و مقاومت برشی را 14 برابر نسبت به شاهد افزایش داد. سرعت نفوذ در خاک‌پوش لیکور یک‌لایه در مقایسه با خاک‌پوش ملاس و شاهد (آب)، دارای اختلاف معنی­داری است درحالی­که با افزایش ضخامت، سرعت نفوذ کاهش یافته است. بیشترین سرعت نفوذ مربوط به تیمار لیکور یک‌لایه است به­گونه­ای که سرعت نفوذ را 4/0 برابر نسبت به شاهد افزایش داد. مالچ ملاس به دلیل داشتن مقاومت فروروی و برشی و نفوذپذیری مناسب بهترین نوع مالچ تشخیص داده شده است. ازآنجاکه مواد به کار برده شده در این تحقیق از نوع مواد طبیعی و آلی می­باشد و از سوی دیگر از مزیت­های زیست‌محیطی، سهولت استفاده و در دسترس بودن منابع برخوردار است، باوجوداین به‌منظور بهینه نمودن شرایط اجرایی، نیازمند آزمایش­های بیشتر در مقیاس آزمایشگاهی و صحرایی است.